เมื่อบุคคลใดตาย จะต้องพิจารณาว่าในขณะที่เขาตายมีทรัพย์สินอะไรอยู่บ้างเช่น บ้าน ที่ดิน รถยนต์ เงิน ทอง เป็นต้นนอกจากนี้แล้วยังรวมถึงสิทธิต่างๆที่ผู้ตายจะได้รับและหน้าที่ความรับผิดชอบที่ผู้ตายจะต้องรับผิดชอบด้วยเช่นผู้ตายมีหน้าที่จะต้องรับผิดชดใช้เงินแก่บุคคลภายนอก

ทรัพย์สินทุกชนิดของผู้ตาย

เมื่อบุคคลใดตายทรัพย์สินทุกชนิดของผู้ตายย่อมเป็นมรดกของผู้ตาย นอกจากนั้นยังรวมถึงสิทธิทั้งหลายที่ผู้ตายจะได้รับด้วยเช่นผู้ตายฝากเงินไว้ที่ธนาคารผู้ตายย่อมมีสิทธิ์ที่จะได้เงินต้นคืน พร้อมด้วยดอกเบี้ยเป็นต้น

มรดกตกทอดเมื่อเจ้ามรดกตายมรดกจะตกทอดไปยังทายาทเมื่อใดต้องพิจารณาว่าการตายนั้นมีผลเมื่อใด

(1) ตายโดยธรรมชาติ มีผลทันที

(2) ตายโดยคำสั่งศาล มีผลเมื่อศาลมีคำสั่งว่าเป็นบุคคลหายสาบสูญ

มรดกตกทอดแก่ทายาท
มาตรา 1599 “เมื่อบุคคลใดตาย มรดกของบุคคลนั้นตกทอดแก่ทายาท”

หมายความว่าเมื่อบุคคลใดตายไม่ว่าจะตายโดยธรรมชาติ หรือโดยคำสั่งศาล ทรัพย์สินของผู้ตาย

ย่อมตกทอดไปยังทายาทโดยผลของกฎหมาย

จะมีผลทันทีที่เจ้ามรดกตาย และทายาทไม่ต้องแสดงเจตนารับเอามรดกนั้น ทายาทเข้าใช้สิทธิ์ในฐานะเป็นผู้รับมรดกได้ทันที
ทายาทแบ่งออกเป็น 2 ประเภท

1. ทายาทโดยธรรม

2. ผู้รับพินัยกรรม

ทายาทโดยธรรม หมายถึง บุคคลที่กฎหมายได้กำหนดไว้โดยตรงว่าให้มีสิทธิรับมรดกของเจ้ามรดก ทายาทโดยธรรมแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ

ก. ทายาทที่เป็นญาติ

ข. ทายาทที่เป็นคู่สมรส

ทายาทโดยธรรมที่เป็นญาติ จำแนกออกเป็น 6 ประเภทคือ

1. ผู้สืบสันดาน

2. บิดามารดา

3. พี่น้องร่วมบิดามารดาเดียวกัน

4. พี่น้องร่วมบิดาหรือมารดาเดียวกัน

5. ปู่ ย่า ตา ยาย

6. ลุง ป้า น้า อา

ผู้สืบสันดาน หมายถึง

ทายาทที่อยู่ใกล้ชิดเจ้ามรดกได้แก่ ลูก หลาน เหลน ลื้อ ของเจ้ามรดกเป็นผู้สืบสายโลหิตโดยตรงลงไปของเจ้ามรดก ในกรณีนี้ทายาทที่ใกล้ชิดคือ ลูก ดังนั้นหลาน เหลน ลื้อ จึงยังไม่มีสิทธิในมรดกแต่จะรับมรดกโดยการแทนที่เท่านั้น

การแบ่งทรัพย์สินระหว่างผู้ตายกับคู่สมรส

หากเจ้ามรดกไม่ได้ทำพินัยกรรมยกทรัพย์ให้แก่ผู้ใดคู่สมรสย่อมได้รับมรดกในฐานะคู่สมรสครึ่งหนึ่งของกองมรดกนั้นตาม ม.1625

การแบ่งทรัพย์มรดกระหว่างผู้ตายกับทายาท

คู่สมรสเป็นผู้มีสิทธิรับมรดกในฐานะทายาทอีกฐานะหนึ่งอีกด้วย ดังนั้นทายาทที่จะมีสิทธิรับมรดกคือทายาทที่ใกล้ชิดเว้นแต่(1) ,(2) ของ ม.1629 ได้แก่

1.คู่สมรส 2. ลูก(ผู้สืบสันดานที่ใกล้ชิด) 3. บิดามารดา (ที่มีชีวิต)

การรับมรดกแทนที่

กฎหมายบัญญัติในมาตรา 1639 ว่าถ้าบุคคลใดซึ่งเป็นทายาทตามมาตรา 1629(!) (3)(4)(6)

ถึงแก่ความตาย หรือถูกกำจัดมิให้รับมรดกก่อนเจ้ามรดกตาย ถ้าบุคคลนั้นมีผู้สืบสันดานก็ให้ผู้สืบสันดานรับมรดกแทนที่การรับมรดกแทนที่ให้สืบต่อกันไปจนหมดสาย

ฎ.1249/2493 เมื่อบิดาผู้ซึ่งมีสิทธิรับมรดกยังมีชีวิตอยู่ และไม่ถูกกำจัดให้รับมรดก บุตรไม่มีสิทธิรับมรดกแทนที่

ฎ.619/2508 เมื่อบิดาทายาทโดยธรรมตายก่อนเจ้ามรดก และ บุตรมีสิทธิรับมรดกแทนที่ได้