แม้ว่าเรากำลังจะก้าวเป็นหนึ่งในประเทศสมาชิกประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนในอีก 4 ปี ข้างหน้า ซึ่งฟังแล้ว ดูท่าทางทันสมัยและคงรับมือได้กับการเปลี่ยนแปลงต่างๆ นาๆ แต่ประเทศเรา (และประเทศอื่นๆ ในอาเซียน) ก็ยังมีปัญหาหนึ่งที่เป็นอุปสรรคต่อการรวมเศรษฐกิจ นั่นก็คือปัญหาการละเมิดลิขสิทธิ์ครับผม แม้ปัจจุบันไทยจะเป็นสมาชิกแห่งอนุสัญญาว่าด้วยการคุ้มครองลิขสิทธิ์นานา ชาติด้วยก็ตาม

ลิขสิทธิ์…คืออะไร

จากการที่ประเทศเราเป็นภาคีสมาชิกคุ้มครองลิขสิทธิ์ ทำให้ไทยเรามีพ.ร.บ.ลิขสิทธิ์ปี พ.ศ. 2537 ที่กำหนดความหมายของลิขสิทธิ์ไว้ว่า “สิทธิแต่เพียงผู้เดียวที่จะกระทำการใดๆ เกี่ยวกับงานที่ผู้สร้างสรรค์ได้ทำขึ้น”  ซึ่งสิทธิเหล่านี้กว้างขวางมากนะครับโดยเป็นสิทธิที่ครอบคลุมตัวเราเอง ได้แก่ การทำซ้ำ ดัดแปลง จำหน่าย ให้เช่า คัดลอก เลียนแบบสำเนา การโฆษณาประชาสัมพันธ์ และการอนุญาตให้ผู้อื่นใช้สิทธิของเรา โดยที่จะมีหรือไม่มีค่าตอบแทนก็ได้ (เห็นไหมครับว่ากฎหมายพยายามปรับตามสภาพสังคมไทยที่บางคน บางชุมชน บางองค์กรยังมีความเอื้ออารีต่อกันอยู่) ดังนั้นถ้าคุณผู้อ่านไม่แน่ใจเมื่อต้องเข้าไปเกี่ยวข้องกับลิขสิทธิ์ของผู้ อื่น กรุณาติดต่อสอบถามเจ้าของเขาก่อนนะครับ

คุ้มครองผลงาน…ประเภทไหน

กฎหมายให้ความคุ้มครองเรื่องลิขสิทธิ์แก่งานสร้างสรรค์ทั้งงานทั่วไปได้แก่ งานวรรณกรรม (ทั้งเขียนหนังสือหรือโปรแกรมคอมพิวเตอร์) งานนาฏกรรม (งานแสดงของดาราก็รวมอยู่ในประเภทนี้ครับ) งานศิลปกรรม งานดนตรี งานโสตทัศนวัสดุ งานภาพยนตร์ สิ่งบันทึกเสียง งานแพร่เสียงแพร่ภาพ หรืองานสร้างสรรค์อื่นใดที่เกี่ยวกับ วรรณคดี วิทยาศาสตร์ หรือศิลปะ ของผู้สร้างสรรค์ไม่ว่างานดังกล่าวจะแสดงออกโดยวิธีหรือรูปแบบอย่างใด นอกจากนี้ยังให้ความคุ้มครองงานดัดแปลง และงานรวบรวมที่ได้รับอนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์

แต่ถ้าบรรดางานที่ผมกล่าวมาเป็นเพียงแค่แนวความคิด หรือเป็นเพียงแค่หลักการ ขั้นตอน กรรมวิธี ระบบ วิธีใช้ แบบนี้กฎหมายยังไม่คุ้มครอง ส่วนงานที่กฎหมายลิขสิทธิ์ไม่ถือเป็นงานอันมีลิขสิทธิ์ คือ ข่าวประจำวัน ข้อเท็จจริงต่างๆ  ที่มีลักษณะเป็นเพียงข่าวสาร กฎหมาย คำพิพากษา รายงานของทางราชการ  เหล่านี้ถือเป็นงานที่ทุกคนเข้าถึงได้หมดครับ

ละเมิด...อย่างไร

พ.ร.บ.ลิขสิทธิ์เรื่องการ “ละเมิดลิขสิทธิ์” คือ มาตรา 31ระบุว่า ผู้ใดรู้อยู่แล้วหรือมีเหตุอันควรรู้ว่างานใดได้ทำขึ้นโดยละเมิดลิขสิทธิ์ ของผู้อื่น กระทำอย่างใดอย่างหนึ่งแก่งานนั้นเพื่อหากำไรให้ถือว่าผู้นั้นกระทำการ ละเมิดลิขสิทธิ์ ปกติหากเป็นเรื่องที่ไม่ใช่เพื่อผลทางการค้าขายหรือไม่ใช่เรื่องผลประโยชน์ ทางธุรกิจ เจ้าของลิขสิทธิ์ในแบบไทยๆ (คือขี้เกียจเป็นคดีความ) เขามักจะไม่คิดค่าใช้จ่ายหรือค่าลิขสิทธิ์หรอกครับ แต่ถ้าหากว่าเขาไม่อนุญาต แต่เรากลับนำผลงานของเขาไปใช้ เช่นนำเอารูปวาดของเขาไปใช้ประกอบงานต่างๆ ของเรา หรือเลียนแบบงานของเขาเสียเลย แบบนี้มีโทษปรับ 20,000- 200,000 บาทเลยนะครับ

โทษจะหนักขึ้นถ้าหากละเมิดลิขสิทธิ์ผลงานของผู้อื่น แล้วนำไปใช้เพื่อผลทางการค้า เช่นฟังเพลงของนักร้องคนหนึ่งแล้วเห็นว่าไพเราะมาก ก็เลย copy ซีดีเพลงของเขาออกวางจำหน่ายเลย หรือเอาเพลงของเขาไปใช้ประกอบรายการโทรทัศน์ของเรา (โดยเขาไม่อนุญาต) ซึ่งการกระทำนี้เป็นการละเมิดลิขสิทธิ์เพื่อผลทางการค้าแบบนี้ถึงคุกนะครับ เพราะมีโทษจำคุก 6 เดือน – 4 ปี หรือปรับ 100,000 –800,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับเลยนะครับ

โหลดเพลงไว้ฟังเฉยๆ...อาจเป็นข้อยกเว้นกฎหมาย

มีข้อยกเว้นตาม มาตรา 32 คือ “การกระทำแก่งานอันมีลิขสิทธิ์ของบุคคลอื่นตามพระราชบัญญัตินี้หากไม่ขัดต่อ การแสวงหาประโยชน์จากงานอันมีลิขสิทธิ์ตามปกติของเจ้าของลิขสิทธิ์และไม่ กระทบกระเทือนถึงสิทธิอันชอบด้วยกฎหมายของเจ้าของลิขสิทธิ์เกินสมควร มิให้ถือว่าเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์”

สำหรับคนที่นิยมดาวน์โหลดหนังหรือเพลงจากอินเตอร์เนตมาฟังเฉยๆ ซึ่งแม้จะเป็นความผิดเพราะการทำซ้ำผลงานที่มีลิขสิทธิ์ตาม พรบ.ลิขสิทธิ์ แต่ก็มีช่องทางตามกฎหมายที่จะอ้างได้ว่าไม่เป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ครับ เพราะถือเป็นการทำซ้ำเพื่อใช้ประโยชน์ภายในบ้านเท่านั้นเอง ไม่ได้จ่ายแจกหรือจำหน่ายและการดาวน์โหลดเพลงแค่ไว้ฟังหรือดาวน์โหลดหนังแค่ ไว้ชมก็ไม่ได้เป็นอุปสรรคกับการใช้ประโยชน์จากงานอันมีลิขสิทธิ์ของเจ้าของ

ลิขสิทธิ์ พูดง่ายๆ คือเราไม่ได้ทำซ้ำ (copy) เพื่อเอาไปขายนั่นเองครับ แต่ถ้าหากว่าเป็นร้านอินเตอร์เนตที่คอยให้บริการลูกค้า อันนั้นมีความผิดแน่ๆครับ ฉะนั้นหากคุณผู้อ่านจะดาวน์โหลดเพลงหรือหนังต่อไปในครั้งหน้า ก็ขอให้ระลึกไว้เสมอนะครับว่างานอันมีลิขสิทธิ์เป็นงานที่กฎหมายให้ความคุ้ม ครองต่อผู้สร้างสรรค์ หากมีผู้ใดละเมิด กฎหมายก็จะต้องมีบทลงโทษแก่ผู้กระทำการเช่นนั้นทันทีครับ